17/04/2020 8:21:04 | Print

VNBTIMESCụm từ “cắt phế” từ lâu đã không còn xa lạ với giới thi công xây dựng. Chủ đầu tư “cắt” của thầu chính, thầu chính “cắt” của thầu phụ, thầu phụ “cắt” đến tận đội thi công… Nếu như nhà thầu nào không đồng ý “cắt” thì coi như tự loại mình khỏi “sân chơi”. Còn nếu tất cả đều đồng ý “cắt” thì đương nhiên người chịu trận cuối cùng không phải ai khác chính là chất lượng và tiến độ công trình. Không chỉ xảy ra ở dự án lớn, công trình to, thậm chí ở các công trình nhỏ, siêu nhỏ, cấp xã cũng có chuyện nhà thầu tố chủ đầu tư “cắt phế”.

“Cắt %” chuyện ai cũng biết

“Không quan trọng đó là công trình cấp Quốc gia hay công trình cấp xã, hầu hết các công trình đều phải có tỷ lệ “cắt phế” nhất định. Nơi nào nghiêm ngặt thì cắt khoảng 15%, có nơi cắt đến 40%”, một nhà thầu có kinh nghiệm thi công nhiều năm cho biết.

Nạn “cắt phế” được “thiết kế” hết sức tinh vi để che đậy tai mắt của người dân. Phổ biến nhất là chủ đầu tư, nhà thầu chính “gửi giá” vào vật liệu xây dựng của Công ty “sân sau”, mà nhà thầu, nếu không lấy vật liệu của “sân sau” này với giá “cắt cổ” thì không có vật tư để thi công hoặc việc ký nghiệm thu, thanh toán sẽ muôn vàn khó khăn. Có một thực trạng là, phần đa các nhà thầu Việt Nam đều là các nhà thầu nhỏ, lưng vốn eo hẹp, vì vậy chẳng mấy khi có tiền mua sẵn vật tư để chân công trình. Phương thức thông thường là lấy hàng trước, chủ đầu tư hoặc nhà thầu chính bảo lãnh trả sau, vì vậy bắt buộc phải chịu giá “chát” so với thị trường, chưa nói đến các khoản “phế” nói trên. Giá thành công trình vì vậy mà bị đội cao ngất ngưởng, có khi cao nhất khu vực và quốc tế.

Từ nhiều năm trước báo chí phản ánh chuyện một số các nhà thầu đã tập hợp hồ sơ định tuyên chiến với nạn “cắt %”, “cắt phế” nhưng vì sợ trả thù họ lại từ bỏ ý định tưởng chừng đã quyết tâm này…

Mới đây nhất, chúng tôi lại nhận được đơn phản ánh của một số nhà thầu thi công một số công trình cấp xã tại tỉnh Ninh Bình tố Chủ tịch xã chỉ đạo nhân viên cắt phế đến 40% giá trị công trình được cấp cho nhà thầu bằng nguồn ngân sách xã. Cụ thể, trong đơn phản ánh Chủ tịch kiêm Bí thư Đảng ủy xã thông qua cấp dưới của mình chỉ đạo Ban tài chính thu lại của nhà thầu từ 20-40% khiến các nhà thầu bức xúc.
Tại sao chuyện cắt phế lại ngày càng phổ biến như vậy, liệu có phải do chế tài chưa đủ mạnh hay do hành vi cắt phế được biến hóa quá tinh vi nên chưa được cơ quan nào phát giác.

Thất thoát hay tham nhũng?

Có một số chuyên gia từng nhận định rằng, những dự án xây dựng công là điều kiện tuyệt vời cho những hành vi tham nhũng. Những cuộc đấu thầu “quân xanh quân đỏ”, những tỷ lệ mà nhà thầu phải “cắt phế” lại trong việc thi công mỗi công trình công là 10, 15, thậm chí đến 40% giá trị công trình, là hoàn toàn có căn cứ. Chính vì thế mà mỗi dự án đều được tính đội giá vật liệu, nhân công… và vẽ ra rất nhiều các biện pháp hợp lý hóa để lấy tiền bù vào việc “cắt phế” đó. Và nếu không kê khống được vốn đầu tư lên thì không ít công trình làm xong chưa được bao lâu, thậm chí có công trình còn chưa kịp bàn giao, đã xuống cấp nghiêm trọng. Hay những con đường mới làm xong được mấy tháng đã nổi sống trâu sống bò, mặt đường bị bong tróc nham nhở… Vì dùng vật liệu không đạt chuẩn và rút bớt nhân công, máy móc thiết bị để lấy tiền bù vào khoản “cắt phế” kia. Nhưng rồi tất cả đều “đúng quy trình” hết, chẳng ai bị làm sao. Những số tiền được gọi là thất thoát, lãng phí đó, thật ra chính là số tiền bị tham nhũng. Việc tham nhũng được đội lốt thất thoát, lãng phí.

Cử tri cũng chẳng lạ gì chuyện không ít quan chức, sau mỗi công trình là túi lại nặng trĩu, là có tiền cho con đi du học ở nước ngoài hay mua biệt thự chục tỷ ở Thủ đô. Bên thềm Đại hội Đảng các cấp, nhiều cử tri lại trăn trở: Bao giờ các quan thôi cắt phế nhà thầu?

Theo Thanh Thanh/ Báp Xây dựng